Ζωή, θάνατος, αναγέννηση. Η Ανίτα Ξάνθου πραγματεύεται την Ηρακλείτεια ροή του χρόνου, τον αέναο κοσμικό κύκλο, την αδιάλειπτη ενέργεια του σύμπαντος. Αλλά και τη «θήλεια» ταυτότητα, όπως αποκαλύπτει ο τίτλος της έκθεσης.

Ξορκίζει την περίοδο του εγκλεισμού και της καραντίνας με αποδράσεις στη φύση όπου στοιχειοθετεί οπτικές ιστορίες με την ίδια ως πρωταγωνίστρια. Μόνιμος σύντροφός της ένα μεγάλο λευκό αυγό από φελιζόλ ή περισσότερα, σε διαφορετικά μεγέθη. Τα ready-made αντικείμενα σκηνοθετούνται από την Ξάνθου ως ηθοποιοί.

Αρχετυπικά μυθολογικά σύμβολα, σε εννοιολογικό και δομικό διάλογο μαζί της, «τα ίχνη του Ορφέα» σκορπίζονται στο τοπίο σαν εξωγήινοι εισβολείς. Νότες αισιοδοξίας και φορείς νέας ζωής. Η βιομηχανική υλικότητά τους υπενθυμίζει παράλληλα την καπιταλιστική επέκταση της Δύσης.

Οι επιτελέσεις της Ξάνθου είναι αυτοσχέδιες. Υλοποιούνται σε επιλεγμένα σημεία της Θεσσαλίας, της Αττικής και της Πελοποννήσου με μόνη παρουσία την/τον φωτογράφο που τις καταγράφει. Σε τόπους φορτισμένους και συμβολικούς.

Στις λήψεις της Νατάσας Κοτσάμπαση, η καλλιτέχνις απαθανατίζεται σε Πηλειορίτικα τοπία με  γέρικες χαρουπιές, αρχέγονους σχιστόλιθους που προσομοιάζουν  με κορμούς-γλυπτά, άδειες ακρογιαλιές. Αλλά και στο Τατόι μετά τις φοβερές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2021, σε ένα περιβάλλον γεμάτο στάχτες, απομεινάρια δέντρων και καμένη γη.

Επιτελεί συνήθως μια σειρά συγκεκριμένων στατικών στάσεων ενώ σπανιότερα αποτυπώνεται εν κινήσει. Άλλοτε πάλι, αντικαθιστά με το σώμα της τον τεχνητό συμπρωταγωνιστή της. Κουλουριάζεται, απηχώντας το σχήμα του «Ορφικού ωού». Η εικόνα είναι διττή καθώς παραπέμπει ταυτόχρονα σε έμβρυο. Άψυχο κέλυφος και μελλοντική ζωή.

Σε μια φωτογραφία, το διφορούμενο είδωλο αντικατοπτρίζεται στο νερό. Ιχνογραφεί ένα ποιητικότατο σουρεαλιστικό πορτρέτο, σχεδόν ζωγραφικό. Η μορφή της, γίνεται ένα με τη θάλασσα, τα βράχια, τα βουνά, τον ουρανό. Ιδιότυπος σωματικός χάρτης. Πρόκειται για μια μυστικιστική τελετουργία ενοποίησης του εαυτού με τη μάνα-φύση.

 Στο αλληγορικό οδοιπορικό της επισκέπτεται και τον Κάτω Κόσμο, ως άλλη Περσεφόνη. Ένας αρχαίος τύμβος στην Ολυμπία, υγρή και χθόνια κατοικία των νεκρών, γίνεται φόντο. Σε αυτή τη μεταφυσική θεατρική σκηνή, την φωτογραφίζει ο Άγγελος Κατσίκας. Με χέρια υψωμένα σε ικεσία, σε ύψιστη επικοινωνία με τους αθέατους θεούς. Άλλη μια θεατρική σωματική στάση που επαναλαμβάνεται συχνά στο έργο της σαν θραύσμα κώδικα ιερού.

Η  φωτιά και το νερό παίζουν εν γένει πρωτεύοντα ρόλο, σαφή ή υπαινικτικό. Το  πυρ, το δώρο του Προμηθέα προς τους θνητούς, και το ύδωρ, η αρχή όλων των πραγμάτων, κατά τον Θαλή τον Μιλήσιο, εμφανίζονται ξανά ως πρωταρχικά στοιχεία στις φωτογραφίες του Μάνθου Ζαμπίτογλου. Εδώ, αμφότερα ως φορείς αφανισμού.

Η Ξάνθου ενδύεται με μαύρο φόρεμα ως πενθούσα Δήμητρα σε αναζήτηση της Κόρης. Τυλίγεται σε ένα πελώριο μαύρο ύφασμα το οποίο χρησιμοποιεί για να σχεδιάσει με την κίνησή της εικόνες στον χώρο. Μάγισσα, ιέρεια ή θεά σε ξέφρενο χορό, μεταστοιχειώνει αλχημικά την εικόνα της: γίνεται πουλί, ζώο, γυναίκα και τανάπαλιν.

Αυτές οι δράσεις λαμβάνουν μέρος σε καμένο εγκαταλελειμμένο κτίριο στην Αγριά και στα Ποτιστικά μετά τις περσινές, φονικές πλημμύρες. Στις πιο πρόσφατες εικόνες, ο περίγυρος απαρτίζεται από φερτά υλικά, ίχνη της ολέθριας φυσικής καταστροφής.

Η καλλιτέχνις καταλαμβάνει ενσώματα το λαβωμένο τοπίο, χορογραφώντας τον εαυτό της σε μια συμβολική πράξη επούλωσης των περιβαλλοντολογικών τραυμάτων. Μεταμορφώνει μεταφορικά το σκοτάδι σε φως και την καταστροφή σε αναγέννηση. Απελευθερωμένη από κοινωνικές συμβάσεις του κατεστημένου και από έμφυλες προκαταλήψεις, αναδεικνύει το άγριο, αρχέγονο στοιχείο και τις συνεχείς μεταμορφώσεις της γυναικείας ύπαρξης σε ένα έργο που υπογραμμίζεται από έκδηλες οικο-φεμινιστικές αναζητήσεις.

Οι σκηνοθετημένες εικόνες αποτελούν αλληγορίες για τη θηλυκότητα ως μάννα-γη, τη ροή του χρόνου, τη φθορά, το θάνατο, την αναγέννηση, τη συνεχή συμπαντική μετάλλαξη της ύλης. Τέχνη πολιτική, κρούει τον κώδωνα κινδύνου για το μέλλον του πλανήτη, προβάλλοντας το όραμα μιας νέας, ελπιδοφόρας αρχής.

 Μπία  Παπαδοπούλου
Ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων

Photo description:

1. Female Principle, Pelion, 2021 photo by Natasha Kotsambasi
2. Female Principle, Potistika-Pelion, 2023, photo by Manthos Zambitoglou
3. Female Principle, Pelion, 2021, photo by Natasha Kotsambasi
4. Female Principle, Tatoi-Attica I, 2021,photo by Natasha Kotsambasi
5. Female Principle, Ancient Mound at Olympia, photo by Aggelos Katsikas
6. Female Principle, Agria Pelion I, 2023, photo by Manthos Zambitoglou
7. Female Principle, Tatoi-Attica II, 2021, photo by Natasha Kotsambasi
8. Female Principle, Tatoi-Attica, III, 2021 photo by Natasha Kotsambasi
9. Female Principle, Pelion, 2021 photo by Natasha Kotsambasi
10. Female Principle, Pelion, 2021, photo by Natasha Kotsambasi
11. Female Principle, Agria Pelion II, 2023, photo by Manthos Zambitoglou